انواع سوءاستفاده
خلاصه
سوءاستفاده یعنی گرفتن قدرت، منابع یا سلامتِ دیگری بهنفع خودِ خویش. انواعش در شکل، ابزار و زمینه متفاوت است ولی همهشان یک چیز را هدف میگیرند: کاهش اختیار و زیانرسانی به طرف مقابل.
فهرست انواع با توضیح کوتاه و مثال
- سوءاستفاده جسمی
- اعمال خشونت یا تهدید به خشونت علیه بدن؛ مثال: تنبیه فیزیکی یا حمله.
- سوءاستفاده روانی و عاطفی
- تحقیر، کنترل احساسات، گازلایتینگ؛ مثال: «همه مقصرند جز تو» یا قطع مداوم اعتماد.
- سوءاستفاده اقتصادی
- استثمارِ کار، مصادره درآمد یا محرومسازی مالی؛ مثال: مطالبه کار بدون حقوق یا قراردادهای یکطرفه.
- سوءاستفاده جنسی
- هر تماس یا فشار جنسی بدون رضایت؛ مثال: دستدرازی، اجبار یا سوءاستفاده در موقعیتهای قدرتی.
- سوءاستفاده دیجیتال و اطلاعاتی
- بهرهبرداری از داده، استخراج توجه یا انتشار محتوا بدون اجازه؛ مثال: فروش اطلاعات شخصی یا فشار برای تولید محتوای رایگان.
- سوءاستفاده سازمانی و نهادی
- تبعیض ساختاری، باندبازی و اعمال هنجارهای ناعادلانه بهصورت سیاستگذاری؛ مثال: ارتقاء بر اساس رفاقت نه شایستگی.
- سوءاستفاده فرهنگی و نمادین
- طبیعیسازیِ هنجارهای ستمگرانه یا استفاده از نمادها برای توجیه استثمار؛ مثال: فشارهای فرهنگی که گروهی را به حاشیه میرانند.
---
نشانههای مشترک
- عدم توازن دادن و گرفتن: رابطه یا قرارداد یکطرفه است.
- پنهانکاری و عدم شفافیت: هزینهها یا پیامدها آشکار گفته نمیشوند.
- واکنشهای احساسی افراطی به اعتراض: تهدید، حقارت یا طفرهرفتن.
- پایدار شدن الگو: رفتار تکرار میشود و قربانیان تغییرات را احساس میکنند.
---
چکلیست سریع برای شناسایی و اقدام
- آیا این خواسته یا رفتار جبران عادلانه دارد؟ اگر نه مرز بگذار.
- مستند کن: زمان، شاهد، پیام یا سند را ثبت کن.
- در صورت تکرار یا خطر، از مرجع بیطرف، گروه حمایتی یا حقوقدان کمک بگیر.
---
نتیجه
شناخت انواع سوءاستفاده گام نخست محافظت و تغییر است؛ هر نوع نیاز به ابزار ویژه، مرز روشن و گاهی مداخلهی جمعی یا نهادی دارد.